Saturday, June 11, 2016

Baibul ve ikoe ti ngahnak num? Baibul ak yoi ang xoi toe u eng hoetuek oeh a poh num?

Baibul tive Latin awinaBiblia Sacra” ak cim cauk tinak moe ak toina “Biblia” ti usoe, ace ce Koine Greek eng ak awina “Biblia” tinoeh hona soe,a ti ngahnak toe ak cim cauk tinak ni.Baibul tingahnak awilung eng ak thlii ngahnak tak toe “ca-hah, ca-toom(Paper or scroll) tinak ni.

Baibul ve Cakkhyuem 39 moe Cakthai 27 law soe, thlang 40 eng kum 1,600 khui oeh ani yawkna awm hue.Cakkhyuem a hukhueng Malakhi ce 443 B.C oeh yawkna awmnoeh cakthai oehkoe Mathai ve a hukhuengna ani yawkna awmba noeh aning lak ce kum 500 law hue.

Baibul ak Thekboe-khi

    Khawsa eng Baibul ak yoi ang xoi ani thekboe ve ang xiisih ni amni ti tha hue.Ak cuek oeh Khawsa awi ani yawk cuek Cakkyuem Hebru awina moe Cakthai Greek awi oeh ve ak yoi ang xoi thekboenak awmhlan hue, ace ce Khawsa eng ang xiisih tina awm hue.Tuhoeh vemueihna ak yoi ang xoi ani thekboe ve Khawsa eng am mhuetsuem va ni huvoei ti ce khrihcakhi a poeknak ni.

    Ave mueihna ak yoi ang xoi ak thekboe-kung ve Cardinal Caro eng 1244-1248 A.D.oeh ana poh law cuek noeh Latin Vulgate concordance oeh ce ana holona cuek hue.Tuhoeh ni honak Baibul ang xoi ak pohkung toe Stephen Langton, Canterbury oehkoe, England Archbishop eng 1227 A.D. oeh poh soe kum 1382 A.D. oeh Wycliffe Baibul oeh ce hona poehoei hue u. Ace Wycliffe Baibul ce ace mueih ang xoi ak awm cuek Baibul na awm hue.Ace a hu oeh a nim mhloen Baibulkhi ce Wycliffe Baibul amueihna ang xoi poh rhip hue u.

    Hebru Cakkhyuem ve ak yoi ak thekboe-kung toe Judah congpueikung(Jewish rabbi) ani ti u, Mordecai Nathan eng 1448 A.D. oeh ce poh hue. Tuhoeh ni honak ak yoi ve Stephanus ti unoeh anik khue u Robert Estienne eng thekboenak ce 1551 A.D. oeh pohnoeh, Baibul ce 1555 A.D. oeh coosak poehoei hue.Acoeh koe eng ce thlangbaok(English) awina anim mhloen u Geneva Baibul ce ak yoi moe ang xoi ak awmna Stephanus a poh ce hatlakna boeih unoeh 1560 oeh poh hue usoe, ace huna koe Baibul boeih awm ace mueihna ce poh rhipna awm hue.Ave mueihna ak yoi ang xoi ani tekboenak ak cam eng Baibul ak noetkhi a hamna kawpoek laangnak khawyah awm hue.

Ace mueihna ani thekboe oeh ve;
-Baibul khui oehkoe ang xoiboeih, 1,189 lawnoeh, Cakkhyuem oeh 979, moe Cakthai oeh 260 awm hue)
-Baibul pumkhui oeh ak joi 31,102 lawnoeh, Cakkhyuem oeh 23,145 awmnoeh, Cakthai khuioeh 7,957 awm hue.
-Baibul khuioeh ang sangsoeih toe Sam 119 (ak joi 176) awmnoeh, ak toisoeih toe Sam 117(ak joi 2) awm hue.
- Baibul khuioeh ak toi soeih ak joi(Thlangbok Baibul)toe Johan 11:35 moe ang sangsoeih ak joi(Thlangbok Baibul)Esther 8:9 na awm hue.
- Cauk pumhma (Obadiah,Filemon,2 Johan,3 Johan,Jut) toe ang xoi mat doengna awm hue.Ang xoi ak doemsoeih toe Sam 150 ni.